Çocuklarla Vefatı Konuşmak

Habersaglikcilar.com Makale

Mevt üzere acı tecrübeler yaşarken; olan bitene şahit olan çocuklara, bu durumun nasıl anlatılacağı değerli bir problem olmaktadır. Çocuklar kayıplarla bir formda karşılaşabilirler. Evcil hayvanlarının kaybı da onlar için değerli kayıplardandır. Çocuğun yasla başa çıkmasında yetişkinler olarak destekleyici olabiliriz. Çocuk için ebeveyn, inançlı bir sığınak özelliği taşımaktadır. Keyifli bir ailede, sevgi ve itimat duygusu olan bir çocuğun; vefat ve kayıp dahil hayatta karşılaşacağı krizleri güzel bir biçimde atlatacağı söylenebilir.

Öncelikle kısaca yas sürecinden bahsedelim. Yas kültürel bir bağlam içindedir kültürel yansıları içerir. Ölen şahsa rağmen tamamlanmamış plan hayal ve fantezileri içerir. Çözümlenmemiş yaslar gelecekteki kararları, bağlanma figürlerini etkilemektedir. Aileden birinin kaybı kelam konusu olduğunda, ailenin de acısının varlığı kabul edilmelidir. Kendi yasıyla baş etmeye çalışıp yeni hayata ahenk sağlarken bir yandan çocuğunu büyüten ebeveynlerin; kendi baş etme mahareti, yasını tamamlayabilmesi, çocuğunu rahatlatabilmesi, çocuğuna kaybın yerine geçecek objeler sağlaması çocuğunun toparlanmasında tesirlidir. Aslında çocuklar mevtin farkındadır, çocuklar çok yeterli gözlemcidir. Yetişkinlerin yaşadıkları yas süreci kendilerini modelleyen çocukları için örnek teşkil etmektedir. Yetişkinler yas sürecinin bastırmamalı, kendi hislerini gizlememeli.

Çocuğun yası, mevti nasıl algıladığına nazaran değişkenlik göstermektedir. Çocukların gelişim periyotlarına nazaran, yası algılayışları, verdikleri yansılar çeşitlenmektedir. Çocuğa yardımcı olmak için gelişim periyodunu bilmek ve çocuğun gereksinimlerini uygun tanımak gerekir. Yaş periyotları net hudutlar olmamakla birlikte;

0-2 yaş: Bir şeyin eksik olduğunu hisseder, yas yetişkin yasına benzemez. Daha çok davranışsal yansılar verir. Vefat kavramı net oluşmamıştır. Kayıpla büyüyen bir çocuk hayali bir imge oluşturup, bunu sürdürmeye çalışacaktır. Ölen ebeveynin yerine geçen bakım veren kişi çocuğun sevgi ve itimat gereksinimlerini karşılamaya itina göstermelidir.

2-6 yaş: Yetişkin yardımıyla “ölüm” kavramını anlamaya başlar. Mevt uyku ve ayrılık kavramları içinde sıkışmıştır, Bu yaş periyodunda ayrılık telaşı birinci tasa durumu olarak karşımıza çıkar. Mevt geri döndürülebilir, süreksiz bir şeymiş sayarlar, tekrar uyunabileceğine inanır gerçeklik algısı oturmamıştır, mevt nedenlerini sayamaz. Yeme-uyku bozuklukları, kaygı, telaş, inançsız, ıstırap, hasret ve suçluluk üzere duygusal yansılar görülebilir.

6-9 yaş: Yavaş yavaş vefatın son olduğunu anlamaya başlar. 9-10 yaşlarında ölen kişinin artık hayatta olmadığı gerçeğini anlar lakin son olmamasını dilemeye devam edebilir. Okul yaşantısında gerileme üzere reaksiyonlar görülebilir.

9-12 yaş: Mevtin bir son olduğunu anlar. Gerçek manada vefat korkusuyla tanışmıştır. Kendi ölümlülüğünün de farkındadır. Kendisinin ya da ebeveynlerinin vefatlarına dair kaygılar yaşayabilir. Okula devamsızlık, toplumsal geri çekilme üzere yansılar görülebilir.

12-18: Ebeveyne bağlılık arkadaşlara yönelmiştir. Ergen için vefat görünürde anlamsız ve düşünülmemesi gereken mevzulardır lakin tekrar de çok fazla düşünmektedir. Vefat tasası değerli bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır, mevte meydan okuma teşebbüsleri bu bağlamda ele alınabilir. Riskli davranışlar, kendine ziyan verme, öfke, çok sorumluluk üstlenme üzere yansılar görülebilir.

Çocuğun yaşı, çocuğun mesken ortamının inançlı olması, yetişkinlerin kayba yönelik yansıları, baş etme hünerleri, teselli sağlayabilme maharetleri; çocuğun yas yansılarını tesirler. Aşağıda çocukların gösterdikleri yansılar kategorize edilmiştir.